Moleküler Patoloji disiplininin uğraş alanlarından biri kanserin teşhisinde, hastalığın nasıl seyredeceğini öngörmede ve hedefe yönelik kullanılacak akıllı ilaçların seçiminde etkisi olan tümöre özgü mutasyonları saptamaktır. Bu amaca ulaşmak için sürekli gelişen çeşitli testler, Moleküler Patoloji rutinini oluşturmaktadır. Onkologlar tarafından moleküler test sonuçlarına göre uluslararası rehberlerde yayınlanan ortak tedavi protokolleri tüm dünyada uygulanmaktadır. Peki bu testleri yaptırmadan kanser hastalığı tedavi edilemez mi? Elbette edilebilir. Önceki yıllarda daha yaygın kullanılan geleneksel Kemoterapi ilaçlarına Klasik Kemoterapatik denmekte ve bunların yan etki potansiyeli daha yüksek olmaktadır. Çünkü kanserli hücrelerin yanı sıra hastalığı taşımayan diğer sağlıklı hücreleri de etkileyerek istenmeyen yan etkilere sebep olabilmektedirler. Oysa akıllı ilaç denilen hedefe yönelik tedavilerde; bulantı-kusma, saç dökülmesi, halsizlik ve pek çok yan etki, ya çok hafif olmakta ya da görülmemektedir. Bunun sebebi ise akıllı ilaç molekülünün kanser hücresini seçip sadece onu hedef alabilmesi olmaktadır. Akıllı ilaç lakabının, bu seçimine borçlu olduğu söylenebilmektedir. Bir ilaç molekülünün hastalıklı ve sağlıklı hücreyi ayırt edebilmesi nasıl mümkün olabiliyor? Kanser hastalığı, oluşum sürecinde farklılaşırken diğer hücrelerden ayrı olarak genetiğinde bir veya birden fazla değişiklik olur ki bu değişikliklere somatik mutasyon denmektedir. Somatik mutasyonlar; hücreye sınırsız çoğalma, yayılabilme (metastaz), bütün denetim mekanizmalarından kaçma gibi istenmeyen özellikler kazandırmaktadır. Son yılların umut vadeden akıllı ilaçlarının her biri, bu somatik mutasyonlardan en az birini hedef almaktadır. Sonuçta mutasyona sahip olanlar, sadece hastalıklı hücreler olduğundan böylece diğer hücreler korunmuş olmaktadır. Moleküler Patoloji alanındaki gelişmeler ile farklı sistem kanserleri için akıllı ilaç seçenekleri her geçen gün hızla artmaktadır. Bu testler hangi kanser türleri için uygulanabilmektedir? İlk ilaçlar; meme, akciğer, mide, barsak ve melanom gibi kanserler için tanımlanmış olup son zamanlarda neredeyse her ay yeni bir ilaç tanımlanmakta ve bu durum, hemen her organ kanseri için akıllı ilaç şansını mümkün kılmaktadır. Moleküler Patoloji alanında uygulanan testlerden elde edilen sonuçlar sayesinde kullanılan akıllı ilaçlar sadece yan etki avantajı sağlamakla kalmamakta ayrıca yaşam süresini de ciddi oranda uzatmaktadır. Karadeniz Teknik Üniversitesi Farabi Hastanesi’nde uygulanan bu testlerin başarı seviyesi nedir? Anlattığımız moleküler testlerin gerek ileri teknoloji gerektirmesi gerek yüksek maliyetleri ve bu testlerin değerlendirilmesi sırasında, yetkin ve deneyimli bir ekibe ihtiyaç duyulması nedeniyle sınırlı sayıda merkezde çalışılmaktadır. 2014 yılında FISH (Flouresan In Situ Hibridisation) tekniğiyle başlayan testler; PCR (Polimerise Chain Reaction), Pyrosequencing ve son olarak NGS (Next Generation Sequencing: Yeni Nesil Dizileme) yöntemleri ile çalışılmaktadır. NGS Tekniği, tüm dünyada şu an için bu amaçla kullanılan en ileri tekniktir. Önceden bu testler için bölgemizdeki hastalar Ankara, İstanbul hatta yurt dışındaki merkezlere başvurmaktaydı. Şimdi ise bu durumun tersine çevrildiği söylenebilmektedir. Gurbetçi hastalarımız ve Sağlık Turizmi kapsamında gelen yabancı pek çok hastamız bulunmaktadır. Testler için hangi tür dokular gereklidir? Kandan çalışılabilir mi? Testler, tümör dokusundan çalışılabileceği gibi tümör dokusu temin edilemediği takdirde kandan ve tümör hücresi içeren tüm vücut sıvılarından çalışılabilmektedir. Testler ücretli mi? Testler, tahmin edilebileceği gibi yüksek maliyetli olup Onkoloji Uzmanı gerek duyduğu takdirde maliyeti devlet tarafından karşılanmaktadır. Test sonuçları ne kadar sürede elde edilebilmektedir? Testler, detaylı laboratuvar çalışmaları (DNA izolasyonu, DNA miktarı ve kalitesinin ölçümü, hazırlık-çoğaltma basamakları, dizileme işlemi, analiz basamakları, yorum ve raporlama) gerektirdiğinden 3-4 hafta gibi bir süreçte sonuçlandırılmaktadır.