İşverenler, işçilerin onayı olmadan onları ücretsiz izne çıkaramayacak. Öte yandan Kısa Çalışma Ödeneği'nde SGK üzerine eksik gün bildirimi yapıldı, bu durum emekliliğe nasıl yansıyacak? Nasıl bir hak kaybı söz konusu? Milliyet'ten Cem Kılıç'ın haberi...
Çalışma hayatında pandemi nedeniyle yapılan bazı düzenlemeler, normalleşme süreci ile değişikliğe uğruyor. Verilen kimi haklarda pandemi öncesi düzenlemelere dönülürken kimi destekler de yürürlükten kalkıyor.
Bunlar normalleşme için gerekli adımlar. Ancak işçilerin ve işverenlerin hak kaybına uğramamaları için bu değişiklikleri takip etmesi, değişikliklerin gereklerine göre davranması şart. Yazı dizimizin son bölümünde de bu konuda sık sorulan sorulara yanıt vereceğiz.
Pandemi sebebiyle işçi çıkarma yasağı vardı, çalışan ancak istifa edip ayrılabiliyordu ve hiçbir hak alamıyordu. Yasak bittiğinde işine devam eden bir çalışan ücretsiz izine geçirilmek istenirse ne olacak? İşçi bu durumu kabul etmez ve noter yoluyla sözleşmesinin feshini isterse kıdem tazminatını alabilir mi?
ESASLI DEĞİŞİKLİK NİTELİĞİ TAŞIYOR
Ücretsiz izin uygulaması kural olarak ancak işçinin yazılı talebi veya işverenin talebine karşılık işçinin yazılı onay vermesi yoluyla hayata geçirilebilir. Çünkü ücretsiz izin işçinin ücretini almasını engelleyen bir durum olarak işçi aleyhine esaslı değişiklik niteliği taşımaktadır.
İş Kanunun 22. maddesi uyarınca ancak işçinin yazılı onay vermesi ile işçi aleyhine esaslı değişiklik yapılabilmektedir. İş Kanununa pandemi nedeniyle eklenen geçici madde 10, aynı Kanunun 22. maddesindeki hükme istisna getirmiştir. Bu şekilde işverene geçici süreyle işçiyi tek taraflı olarak ücretsiz izne gönderme hakkı tanınmıştır. Tek taraflı bu hakka karşın işçilere nakdi ücret desteği verilerek belirli oranda işçinin de korunması amaçlanmıştır.
Bu şekliyle menfaatler arasında belirli oranda denge kurulmaya çalışılmıştır. Fakat fesih yasağının kalkmasıyla birlikte, işverenin tek taraflı ücretsiz izne gönderme hakkı da ortadan kalkacaktır. Dolayısıyla işveren ancak işçinin onayı ile ücretsiz izne gönderebilecektir.
İKİ İHTİMAL VAR
Bu durumu kabul etmeyen işçilere varsa geçerli başka bir nedeni (örneğin yukarıdaki ekonomik gerekçe gibi) fesih uygulayabilecektir. İşveren onay almayıp, fesih iradesini doğrudan ortaya koymaz ve işçinin ücretini ödememeye başlarsa durum ne olacaktır? Burada iki ihtimal bulunmaktadır.
İşçi ücretinin ödenmemesi nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecek, koşulları varsa kıdem tazminatı talep edebilecektir. Bununla birlikte iş yerine giden işçinin işe alınmaması, işverenin feshi olarak değerlendirilebilecek, işçi geçersiz fesih iddiası ile işe iadesini talep edebilecektir.
Aynı durum için işçi iş güvencesine sahip değilse koşulları varsa kıdem tazminatı ve ihbar süresine uyulmadığı gerekçesiyle ihbar tazminatı talep edebilecektir. Tüm bu koşullara bağlı olarak feshin kim tarafından gerçekleştirildiği büyük önem taşımaktadır. İşçinin alacağı miktarı önemli ölçüde değiştirmektedir.
Pandemi yüzünden işleri bozulan bir işletme, yasak bittiğinde ilgili maddelere dayanarak işten çıkarma yaptığında çalışanın ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı alamayacağı ifade ediliyor, peki bu doğru mu?
Önceki soruda da belirtildiği üzere ekonomik güçlük bulunması halinde işveren geçerli nedenle fesih yapabilecektir. Fakat geçerli nedenle fesih yapılması bildirim sürelerine uyulmayacağı anlamına gelmemektedir.
İŞVEREN SÜREYE UYMAK ZORUNDA
İşveren işçinin iş sözleşmesinin devam ettiği süreye göre belirlenen iki ile sekiz haftalık bildirim sürelerine uymak zorundadır. Bu sürelere uyarsa ihbar tazminatı ödemesi gerekmeyecektir.
Fakat bu sürelere uymak istemez ve iş ilişkisini hemen sona erdirmek isterse, ihbar süresine ait ücreti peşin ödemek suretiyle iş ilişkisini sonlandırabilecektir. Dolayısıyla ihbar tazminatı ödenmeyecek veya ödenecek demek baştan doğru olmayacaktır. Bununla birlikte işverenin uyguladığı geçerli fesih işçiyi diğer hak kazanma koşulları da varsa işsizlik ödeneği almaya hak kazandıran bir durumdur. İşleri bozulan ve ekonomik gerekçelerle işten çıkarma yapan işverenin işçileri, diğer şartları da taşıyorlarsa işsizlik ödeneğinden yararlanabileceklerdir.
