Karadeniz mutfağının vazgeçilmez sebzesi nedir diye sorsak ilk aklınıza gelen kara lahana olacaktır. Yöresel olarak farklı adlandırılan kara lahanaya mancar, pancar, azman lahana da denilmektedir.
Karalahana Karadeniz bölgesinin (Artvin, Bartın, Kastamonu, Zonguldak, Karabük, Giresun, Ordu, Rize, Trabzon) halkının temel besin maddesidir. Yaz-kış yenilen bu sebzenin adı Eski Yunanca'daki lahana "yenilebilen sebze “kelimesinden gelmekte ve bölgede kelem, lu (Lazca), pancar, mancar, pezük, şaviphali (Gürcüce) olarak da adlandırılmaktadır. Doğu Karadeniz bölgesinin bazı yörelerinde ise karalahana halk arasında 'pancar' adı verilmektedir.
Karalahana; marul ile bezer görünümde olması nedeniyle aynı kategoride sanılsa da aslında turpgiller (Brassica) ailesinden, geniş ve kalınca kat kat yapraklara sahip bir sebzemizdir. Karalahana serin iklim sebzesidir. En kaliteli üretim sonbahar-kış dönemlerinde yapılır. En uygun sıcaklık 15-20 derece arasındadır. PH'sı 6-6,5 olan, organik maddece zengin, nemli, tınlı, kumlu-tınlı (nemi tutabilen ) toprak idealdir.
Yapılan araştırmalara göre; Lahananın anavatanı olarak Kuzey Avrupa ülkeleri ve Baltık denizi kıyıları kabul edilmektedir. Lahana denize yakın, rutubetli olan tüm Avrupa kıyılarında geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Fransa'nın Atlantik kıyıları, İrlanda ve İngiltere'nin güney kıyılarında yabani olarak yetişen lahana formları bulunmaktadır.
Dünyada Kara lahana üretimine bakıldığında birinci sırada Çin Halk Cumhuriyeti, yılda 33.840.686 ton üretim ile dünyanın en büyük lahana üreticisi durumumdadır. İkinci sırada Hindistan 9.035.000 ton yıllık üretimiyle geliyor. Üçüncü sırada Güney Kore, yılda 2.536.675 ton üretimle Ülkemiz ise 765.276 ton üretimiyle Türkiye 12 olarak yer almaktadır.
Karalahananın Besin Değeri Faydaları ve Zararları
Karalahana tam bir C vitamini deposu aynı zamanda A, B, E vitaminleri, kalsiyum, potasyum, kükürt, magnezyum, bakır ve demir açısından da oldukça zengindir. Ayrıca 1 Porsiyon (Orta) Kara lahana 16,00 kalori vermektedir.
Karalahana vücudumuzun ihtiyacı kadar tüketilmelidir. Karalahananın vücudumuzda faydaları ve zararları bulunmaktadır. Karalahananın içerdiği yüksek miktarda A, C ve K vitamini sayesinde bağışıklık sistemini destekler ve kansere karşı korur. Potasyum bakımından zengin bir sebze olduğu için kan basıncını dengede tutar. Karalahana iyi bir lif kaynağıdır, bu nedenle sindirim sistemine yardımcı olur ve kilo vermeyi kolaylaştırır.
Çok sevilerek tüketilen karalahananın zararları da bulunmaktadır. Karalahana haftada en fazla 3 kere tüketilmelidir. 3 günden fazla tüketmek isteyen kişiler iyotlu tuz kullanarak tüketmelidir. Bunun nedeni karalahananın iyot emilimi yapmasıdır. Bu durumda Guatr hastalığının başlıca sebebi olarak görülmektedir. Karalahana Oxalates maddesini (Oksalik asidin herhangi bir tuzu) içerir. Bu yüzden karalahanayı herkesin tüketmesi önerilmez. Özellikle safra kesesi, triot, böbrek ve gut rahatsızlıkları gibi hastalıklara sahip olan kişiler de fazla karalahana kullanımından uzak durmalıdır.
Karalahana Tüketimi
Karalahana yapı olarak sert yapraklı bir sebze olduğu için genelde yemek yapımında haşlama işleminden geçirilerek kullanılır. Yaprakları iyice temizlendikten sonra haşlanan karalahananın suyu ise ziyan edilmeyecek kadar değerlidir. Karalahana suyu vücuttan toksin atılması konusunda oldukça iş görür. Vücuttan idrar atılmasına etki ettiği için böbrek taşı ve böbrek kumu gibi şikayetleri olanların içmesinde herhangi bir sakınca yoktur.
Kara lahana, birçok yemek çeşidine yakışabilen bir besindir. Kara lahanayı kavurma, haşlama, buharda pişirme yöntemleri ile hazırlayabilir; çorba, sarma, börek, mısır yarmalı yemek, dible, salata, kaygana, gibi olarak tüketebilirsiniz. Bunun yanı sıra haşlandıktan sonra mikserden geçirerek püre haline getirebilir balık ve et yemeklerinin yanında sunabilirsiniz.
a) Karalahana suyu kullanılır mı?
Karalahana suyu vücut sağlığı için çok önemlidir. Yani karalahananın Suyu kullanılabilir. Karalahana suyunu hazırlarken; Karalahanayı 1 litre suyu ile (5 su bardağı) kaynatmalısınız. Kaynayan suyu ocaktan aldıktan sonra 8 ila 10 yaprak karalahanayı sıcak suyun içine atınız. Ardından 6 -7 dakika kapağı şekilde haşlayınız. Haşlanan karalahanaları tenceren bir süzgeç yardımı ile çıkarınız. Kaynamış karalahana suyunu ise sabah aç karnına soğuk ya da sıcak bir şekilde tüketebilirsiniz. Düzenli tüketildiğinde kilo vermenize yardımcı olacak ve yağ yakımını sağlayacaktır. Bunun yanı sıra içeriğindeki yoğun lif oranı ile sindirim sisteminizin daha iyi çalışmasını sağlarken tokluk hissi verdiği için az yemenize de yol açacaktır.
b) Karalahana çiğ yenir mi?
Pişirilerek tüketildiği gibi salatalarda çiğ olarak da kullanılmaktadır. C vitamininden zengin olup, A, B, E vitaminleri ile kalsiyum, potasyum, kükürt, magnezyum, bakır ve demir minerallerini de bol miktarda içerir. C vitamini açısından zengin bir kaynaktır. Yani Kara lahana tam bir şifa kaynağıdır.
c) Karalahana çiçeğinin kullanılır mı?
Karalahana çiçekleri ince ince doğranır, kaynamış suda 15-20 dk kadar haşlanır, haşlama işlemi bitince süzgeçten geçirilir, süzgeçte soğuk su altında tekrar yıkanan pancar çiçekleri iyice sıkılır, diğer taraftan bir tencereye incecik doğranan sarımsaklar ile 1 yemek kaşığına yakın tereyağı orta ateşte 3-4 dk kadar devamlı kavrularak pişirilir.
d) Karalahana saplarını nasıl değerlendirebiliriz?
Yumuşamış lahana saplarını süzgeçten geçirip tavaya ekleyip kavuralım. Bulgur ve pirinci de ilave ediniz. Tuzunu baharatını ve ince kıyılmış maydanoz da ekleyiniz. Üzerini 1 parmak geçecek şekilde sıcak su ekleyip pilav gibi suyunu çekene kadar pişiriniz.
e) Karalahananın saklanır mı?
Kara lahana nasıl saklanır sorusu ev hanımları için önemlidir. Kara lahanayı saklamak için buzdolabı poşetlerini kullanabilirsiniz. Yemeklik ve sarmalık olarak ayrı poşetlere koyabilirsiniz. Hafif haşlanmış olarak buzluğunuza yerleştirebilirsiniz.
Kısaca adı kara lahana rengi koyu yeşil olan bu sebzemiz çok sevilerek yenilen pişmiş ve çiğ olarak vücudun ihtiyacı kadar tüketilmelidir. Kara lahana bağışıklık sistemini güçlendirerek, hastalıklara karşı da korur.
